Στις 31 Δεκεμβρίου 2019, οι υγειονομικές αρχές της Κίνας ανακοίνωσαν αριθμό περιστατικών πνευμονίας που οφείλονταν σε άγνωστο αίτιο, στην πόλη Wuhan, στην Κεντρική Κίνα. Μέχρι τις 9 Ιανουαρίου 2020, οι κινεζικές αρχές ενημέρωσαν για τον εντοπισμό ενός νέου ιού που ανήκει στην οικογένεια των κορωνοϊών (2019-nCoV) ως το παθογόνο που προκάλεσε την επιδημία.
Οι κορωνοϊοί είναι μεγάλοι RNA ιοί με έλυτρο, οι οποίοι αφθονούν σε ανθρώπους, ζώα αλλά και πουλιά. Οι ανθρώπινοι κορωνοϊοί από πολλές δεκαετίες θεωρούνται παθογόνα που δεν προκαλούν ιδιαίτερα προβλήματα, αφού συνήθως προκαλούν την ήπια εικόνα του «κοινού κρυολογήματος» στον άνθρωπο. Την εντύπωση αυτή ήρθε να διαψεύσει το 2002 η επιδημία του κορωνοϊού που προκάλεσε το Οξύ Σοβαρό Αναπνευστικό Σύνδρομο (SARS-CoV). Ο ιός αυτός προκάλεσε σοβαρή επιδημία, εκκινώντας από την Επαρχία Guangdong στην Κίνα και προκάλεσε 8,098 επιβεβαιωμένα περιστατικά με 774 θανάτους – εκτιμώμενη θνητότητα περίπου 10%. Ο ιός προσέβαλε τον άνθρωπο, αφού ξεκίνησε από τα ζώα. Το φυσικό υποδόχο του, εντοπίστηκε στις νυχτερίδες από τις οποίες προσέβαλλε άλλα άγρια ζώα, αλλά και τον άνθρωπο. Ο ιός προκάλεσε εισαγόμενα περιστατικά, σε περισσότερες από 24 χώρες. Συνδέεται με το κύτταρο που θέλει να προσβάλει, μέσω συγκεκριμένων υποδοχέων οι οποίοι αφθονούν πάνω στα κύτταρα του κατώτερου αναπνευστικού, όπου και ασκεί κυρίως την παθογόνο δράση του.
Το 2012 ένας επίσης πολύ παθογόνος κορωνοϊός εμφανίστηκε στις χώρες της Μέσης Ανατολής προκαλώντας το Αναπνευστικό Σύνδρομο Μέσης Ανατολής (MERS-CoV). Ο ιός αυτός επίσης ζωονοτικός, μεταδίδεται δηλαδή από τα ζώα στον άνθρωπο, προκάλεσε 2,494 περιστατικά και 858 θανάτους μέχρι τον Νοέμβριο του 2019. Η θνητότητά του ακόμα μεγαλύτερη από τον SARS-CoV, υπολογίστηκε στο 36%. Αν και για την μετάδοση στους ανθρώπους ενοχοποιήθηκε ο ενδιάμεσος ξενιστής του ιού και συγκεκριμένα η γκαμήλα, εντούτοις φαίνεται ότι και πάλι το φυσικό υποδόχο του ιού στην φύση, είναι η νυχτερίδα. Η μετάδοση του ιού αυτού, διαπιστώθηκε κυρίως ενδονοσοκομειακά και πολύ λιγότερο στην κοινότητα.
Λόγω της έντονης παθογόνου δράσης των ιών αυτών, το 2017 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ) τοποθέτησε τους δύο αυτούς κορωνοϊούς ψηλά στον κατάλογο προτεραιοτήτων του, προκειμένου να ενθαρρυνθεί η επιστημονική έρευνα γύρω από αυτούς.
Ο νέος κορωνοϊός που εντοπίστηκε τον Δεκέμβριο του 2019 (2019-nCoV), παρουσιάζει φυλογενετική ομοιότητα, με τον προηγούμενο κορωνοϊό SARS-CoV που προκάλεσε την επιδημία το 2002-2003. Μέσα από προκαταρκτικές εξετάσεις διαπιστώθηκε ότι είναι πιθανόν να χρησιμοποιεί και τον ίδιο υποδοχέα, προκειμένου να προσβάλλει τα κύτταρα του αναπνευστικού. Αυτό οδηγεί στην πρόκληση παρόμοιας κλινικής εικόνας που χαρακτηρίζεται από πυρετό, βήχα και άτυπη πνευμονία.
Βέβαια, μέχρι στιγμής φαίνεται ότι η βαρύτητα της κλινικής εικόνας είναι ηπιότερη, με αποτέλεσμα χαμηλότερη θνητότητα, που εκτιμάται μέχρι στιγμής στο 3%. Η θνητότητα είναι πιο αυξημένη σε ηλικιωμένους και σε άτομα με υποκείμενα χρόνια νοσήματα. Τα πρώτα περιστατικά σχετίζονταν με αγορά στην πόλη Wuhan, όπου διατίθεντο προς πώληση ζωντανά άγρια ζώα. Το υποδόχο και του ιού αυτού, πιθανολογείται ότι είναι και πάλι η νυχτερίδα, από την οποία μεταδίδεται στα άγρια ζώα και στον άνθρωπο.
Η μεταδοτικότητα του νέου κορωνοϊού από άνθρωπο σε άνθρωπο, διαπιστώθηκε σύντομα, μετά την ενδονοσοκομειακή μετάδοσή του σε αριθμό επαγγελματιών υγείας, που φρόντιζαν τους ασθενείς. Μέχρι στιγμής φαίνεται ότι η μεταδοτικότητα του ιού είναι σημαντική, αφού καταγράφηκαν εισαγόμενα περιστατικά σε αρκετές χώρες, ενώ οι αριθμοί των διαπιστωμένων περιστατικών, αυξάνουν με ταχείς ρυθμούς.
Η Κίνα αντλώντας από τις εμπειρίες του πρόσφατου παρελθόντος, αντέδρασε πολύ γρήγορα λαμβάνοντας δραστικά μέτρα Δημόσιας Υγείας, όπως για παράδειγμα το άμεσο κλείσιμο της επίμαχης αγοράς με την οποία σχετίζονταν τα περισσότερα περιστατικά στην πόλη Wuhan, καθώς και ο αποκλεισμός της εξόδου των κατοίκων, τόσο της Wuhan, όσο και άλλων πόλεων που παρουσίασαν επίσης περιστατικά. Δέκα ημέρες μετά την ανακοίνωση των πρώτων περιστατικών, κινέζοι επιστήμονες ανακάλυψαν το γονιδίωμα του παθογόνου κορωνοϊού και άμεσα το διέθεσαν στην επιστημονική κοινότητα, προκειμένου να ασχοληθούν με αυτό και άλλες ερευνητικές ομάδες.
Οι Διεθνείς Οργανισμοί Δημόσιας Υγείας όπως ο Π.Ο.Υ και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου Νόσων (ECDC), παρακολουθούν πολύ στενά την κατάσταση, ενώ καθημερινά ανανεώνουν τις οδηγίες προς τα κράτη μέλη, προκειμένου να λάβουν δραστικά μέτρα παρεμπόδισης της εισόδου περιστατικών στις χώρες τους ή έγκαιρης ανίχνευσης τυχόν περιστατικού και λήψης μέτρων πρόληψης μετάδοσης σε άλλους. Επιπρόσθετα, επιστημονικές ομάδες έχουν ήδη ξεκινήσει να εργάζονται για την παρασκευή εμβολίου χρησιμοποιώντας την προηγούμενη εμπειρία με τους κορωναϊούς SARS-CoV και MERS-CoV στοχεύοντας στην δημιουργία εμβολίου σε διάστημα μικρότερο των 3 μηνών.
Κάποια αντιικά φάρμακα που επέδειξαν υποσχόμενη δράση σε ζωικά μοντέλα κατά του MERS-CoV ελέγχονται για την δράση τους κατά του νέου κορωνοϊού. Παρόλα αυτά, η επιδημία εξελίσσεται γρήγορα και παραμένουν αρκετά κενά ακόμα στις γνώσεις μας σχετικά με την συμπεριφορά της. Επιπλέον, το γεγονός ότι πρόκειται για RNA ιό, σημαίνει ότι μπορεί να μεταλλαγεί στη συνέχεια και να προσαρμοστεί ακόμα περισσότερο στον ανθρώπινο οργανισμό, αυξάνοντας ενδεχόμενα την παθογονικότητά του. Για παράδειγμα ο SARS-CoV στην διάρκεια της επιδημίας του, μετά από μετάλλαξη αύξησε την ικανότητα πρόσδεσής του στους υποδοχείς των κυττάρων και βελτίωσε την ικανότητα ενδοκυττάριου πολλαπλασιασμού του, με αποτέλεσμα να αυξηθεί η επιθετικότητά του. Γι’ αυτό, απαιτείται στενή παρακολούθηση και μελέτη της συμπεριφοράς του ιού από τους επιστήμονες. Θα πρέπει να προσδιοριστεί το εύρος του φάσματος της κλινικής εικόνας της νόσου που προκαλεί, να εκτιμηθεί ο βαθμός και ο χρόνος κατά τον οποίο μεταδίδεται, ώστε να εντοπίζονται και παρακολουθούνται, πιο αποτελεσματικά τα άτομα που εκτέθηκαν στον ασθενή.
Η πορεία τής υπό εξέλιξη επιδημίας με τον νέο κορωνοϊό 2019-nCoV, είναι δύσκολο να προβλεφθεί με ακρίβεια. Η συνεχής εμφάνιση απειλών από νεοεμφανιζόμενους μικροοργανισμούς, δείχνει ότι οι διάφορες χώρες θα πρέπει να βρίσκονται σε συνεχή ετοιμότητα για την αντιμετώπισή τους.
Μαρία Κολιού, Επίκουρη Καθηγήτρια,
Παιδίατρος – Λοιμωξιολόγος, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Κύπρου
