Χωρισμός, θάνατος, απώλεια κάθε είδους, είναι καταστάσεις που μας προκαλούν τεράστιο πόνο που, ως επί το πλείστον, αρνούμαστε να τον αποδεχτούμε και να τον διαχειριστούμε. Προτιμάμε να τον καταχωνιάζουμε και να τον αποφεύγουμε. Είμαστε «καλωδιωμένοι», είναι μέρος της φύσης μας, ν’ αποφεύγουμε τον πόνο και να επιζητούμε την ευχαρίστηση.
Αυτό που ίσως δεν συνειδητοποιούμε είναι πως ο πόνος που δεν αντιμετωπίζεται, ενσωματώνεται στο νευρικό μας σύστημα και κάνει την εμφάνισή του κάθε φορά που βιώνουμε αντίστοιχες εμπειρίες με αυτές του παρελθόντος. Κάθε κατάσταση ή συμπεριφορά που μας πυροδοτεί, κάθε φορά που αντιστεκόμαστε και αντιδρούμε σε κάτι, είναι το παρελθόν που μας χτυπά την πόρτα, είναι ο πόνος που ζητά αναγνώριση.
Ο πόνος που δεν αντιμετωπίζεται την κατάλληλη στιγμή (τη στιγμή που συμβαίνει, στο παρόν) γίνεται χρόνιος πόνος και οδηγεί σε έλλειψη συναισθηματικής ισορροπίας, εθισμούς και κατάθλιψη. Για να απελευθερωθεί ο πόνος χρειάζεται να γίνει αποδεκτός και να βιωθεί. Και είναι τότε που ωριμάζουμε, που γινόμαστε συμπονετικοί, που αναπτύσσουμε ανθεκτικότητα, που διευρύνουμε την αυτεπίγνωσή μας και αποκτούμε εμπιστοσύνη στον εαυτό και τη δύναμή μας.
Και η ευχαρίστηση και ο πόνος είναι μέρος της ζωής, αλληλοσυμπληρώνονται. Δεν μπορεί να υπάρξει το ένα, αν δεν υπάρχει το άλλο. Και θα τολμήσω να πω πως ο πόνος αυξάνει την ένταση και την ποιότητα της χαράς. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι, όπως όλα τα συναισθήματα, είναι κι αυτά παροδικά. Έρχονται και φεύγουν. Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε αποτελεσματικότερα τον πόνο (και όλα τα επώδυνα συναισθήματα);
Το πρώτο βήμα είναι να είμαστε πρόθυμοι να τα αναγνωρίσουμε και ν’ ασχοληθούμε μαζί τους. Μπορούμε να παρομοιάσουμε τα συναισθήματα με επισκέπτες που έρχονται να μείνουν για λίγο μαζί μας και μετά αναχωρούν. Οι επισκέπτες δεν έρχονται με άδεια χέρια, όλο και κάποιο δώρο φέρνουν. Τα καλωσορίζουμε, λοιπόν, και τα παρατηρούμε.
Πώς μοιάζουν; Έχουν μορφή ή χρώμα; Πού και πώς εμφανίζονται στο σώμα μας; Έχουν ηλικία; Μετά, και αφού θα έχουμε γνωριστεί καλύτερα, ονοματίζουμε το συναίσθημα, για παράδειγμα «Αυτός είναι θυμός/φόβος/πόνος», και συζητάμε μαζί του. Είμαστε περίεργοι και θέλουμε να καταλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει και όχι να επικρίνουμε και να καταδικάσουμε. Τι θέλεις να μου πεις; Τι χρειάζεσαι; Γιατί εμφανίστηκες τώρα; Τι δώρο μου φέρνεις;
Τέλος, επιστρατεύουμε όσο περισσότερη καλοσύνη και συμπόνια μπορούμε για τον εαυτό μας. Αν ένας αγαπημένος φίλος αισθανόταν όπως εμείς τώρα και το μοιραζόταν μαζί μας, πώς θα νιώθαμε, πώς θα τον ακούγαμε, τι θα του λέγαμε; Αν μοιραζόμασταν αυτό που νιώθουμε τώρα μ’ έναν αγαπημένο φίλο, τι είναι πιθανό να μας έλεγε, πώς θα μας φερόταν; Ποιες λέξεις ή κινήσεις θα μας παρηγορούσαν και θα μας έκαναν να νιώσουμε καλύτερα;
Τα συναισθήματα εξυπηρετούν κάποιο σκοπό κι όταν τα απελευθερώσουμε, δημιουργούμε χώρο για πιο θετικές εμπειρίες. Στην πραγματικότητα, διαρκούν λίγα λεπτά (τα μωρά τα ξεπερνούν πολύ γρήγορα), αυτό που μας κάνει να διατηρούμε και να καταπιέζουμε ένα συναίσθημα είναι η αντίσταση που νιώθουμε σ’ αυτό. Η διαδικασία του πένθους διαρκεί περίπου 1 χρόνο. Αν μετά από 2-3 χρόνια εξακολουθείτε να πενθείτε, τότε πιθανότατα το απολαμβάνετε. Ο πόνος είναι το μέσο «έσχατης ανάγκης» που χρησιμοποιεί το σώμα για να μας ειδοποιήσει πως κάτι δεν πάει καλά στη ζωή μας.
Είμαστε συμπονετικοί με τους άλλους επειδή γνωρίζουμε, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, τι νιώθουν όταν πονάνε. Ο πόνος είναι παγκόσμιος και μας συντροφεύει όλους. Αλλά ακόμη κι αν δεν έχουμε βιώσει ποτέ αυτό που ζουν, μπορούμε να φανταστούμε τα επώδυνα συναισθήματα που νιώθουν (χάρη στους κατοπτρικούς νευρώνες).
Αυτό που χρειάζεται να κάνουμε είναι να επεκτείνουμε το αίσθημα της συμπόνιας και στον εαυτό μας (για όλα όσα βιώνουμε). Να γίνουμε ο καλύτερος φίλος του εαυτού μας και να τον φροντίζουμε με τρυφερότητα, στοργή και αγάπη.
Θα φτάσω στο σημείο να πω (αυτό έχει δείξει η εμπειρία μου) πως τα δυσάρεστα και επώδυνα συναισθήματα είναι πολύτιμα, γιατί είναι αυτά που υποστηρίζουν την ανάπτυξη και την εξέλιξή μας. Ο πόνος υπάρχει για να μας δείξει το σωστό δρόμο, αυτόν της ενδοσκόπησης, της ευαλωτότητας και της αυτογνωσίας. Σμιλεύει και πλάθει την ύπαρξή μας μετουσιώνοντας το εσωτερικό σκοτάδι σε φως. Μετά από κάθε εσωτερικό θάνατο ακολουθεί μια προσωπική μεταμόρφωση και αναγέννηση.
