Ο όρος αρθρίτιδα περιλαμβάνει μια ποικιλία πολλών διαφορετικών ασθενειών οι οποίες μπορούν να προσβάλλουν τις αρθρώσεις σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής του ανθρώπου. Υπάρχουν δεκάδες διαφορετικοί τύποι αρθρίτιδας οι οποίοι μπορούν να χωριστούν σε τρεις βασικές ομάδες:
- Tις φλεγμονώδεις αρθρίτιδες όπως η ρευματοειδή και η ουρική αρθρίτιδα
- Tις μη φλεγμονώδεις αρθρίτιδες όπως η οστεοαρθρίτιδα και η ρήξη συνδέσμων
- Tις αρθρίτιδες του συνδετικού ιστού όπως ο λύκος και η ινομυαλγία
Στην αρθρίτιδα, ο χόνδρος που περιβάλλει κάθε οστό στο σημείο των αρθρώσεων, φθείρεται. Ο χόνδρος φυσιολογικά προστατεύει την άρθρωση, επιτρέποντας ομαλή κίνηση και απορροφά τους κραδασμούς όταν εφαρμόζεται πίεση στην άρθρωση, όπως καθώς περπατάμε. Χωρίς τη φυσιολογική ποσότητα χόνδρου, τα οστά τρίβονται μεταξύ τους, προκαλώντας πόνο, οίδημα, φλεγμονή και ακαμψία, τα οποία αποτελούν και τα βασικά συμπτώματα της νόσου.
Ποια είναι η συχνότητα εμφάνισης αρθρίτιδας;
Η αρθρίτιδα μπορεί να προσβάλλει ανθρώπους όλων των ηλικιών και των δύο φύλων, αν και εμφανίζεται κυρίως σε ηλικίες άνω των 65 ετών και σε γυναίκες. Έχει υψηλή συχνότητα εμφάνισης καθώς 1 στους 5 ενήλικες παρουσιάζουν μία μορφή αρθρίτιδας καθώς και 1 στα 250 παιδιά.
Παράγοντες κινδύνου εμφάνισης αρθρίτιδας
Ορισμένοι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση κάποιου τύπου αρθρίτιδας είναι:
- Η ηλικία. Μεγαλώνοντας μειώνεται η ικανότητα αυτό-επούλωσης των χόνδρων.
- Η διατροφή. Μειωμένη πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D μπορεί να οδηγήσει σε κάποιο τύπο αρθρίτιδας.
- Η παχυσαρκία. Το αυξημένο βάρος ασκεί μεγαλύτερη πίεση στις αρθρώσεις.
- Διάφορες κληρονομικές παθήσεις των οστών.
- Τρόπος ζωής. Για παράδειγμα ένα επάγγελμα που περιλαμβάνει χειρωνακτική μεταφορά βαριών φορτίων μπορεί να αποτελεί παράγοντα κινδύνου για εμφάνιση αρθρίτιδας.
Ποια είναι η αντιμετώπιση της αρθρίτιδας;
Η αρθρίτιδα μπορεί να αντιμετωπιστεί ή να καθυστερήσει:
- Με άσκηση, ισορροπημένη διατροφή και συμπληρώματα διατροφής, απώλεια βάρους και φυσικοθεραπείες
- Με φαρμακευτική αγωγή
- Με χειρουργική επέμβαση
Διατροφή και αρθρίτιδα
Εδώ και μια 20ετία τουλάχιστον έχει φανεί ότι η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στους διαφορετικούς τύπους αρθρίτιδας που υπάρχουν. Αν και δεν υπάρχουν συγκεκριμένες δίαιτες ή συμπληρώματα διατροφής που θεραπεύουν την αρθρίτιδα, ορισμένοι έχουν διαπιστώσει ότι τα συμπτώματά τους βελτιώνονται εξαιτίας της αλλαγής ορισμένων διατροφικών τους συνηθειών. Ας δούμε παρακάτω ορισμένες συμβουλές που μπορεί να σας βοηθήσουν
Πόσες πρωτεΐνες και άμυλο χρειάζεστε;
Πρωτεΐνες: Δεν υπάρχουν αρκετές μελέτες που να δείχνουν ότι η αυξημένη ή η ανεπαρκής πρόσληψη πρωτεΐνης ασκεί κάποια επίδραση στα συμπτώματα της αρθρίτιδας. Εντούτοις, σε περίπτωση που παρατηρήσετε επιδείνωση των συμπτωμάτων και μείωση της κινητικότητάς σας, συστήνεται να ελέγξετε αν προσλαμβάνετε επαρκή ποσότητα πρωτεϊνών (που αντιστοιχεί σε 0,8 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους) που θα συμβάλλουν στη διατήρηση της μυϊκής σας μάζας και λειτουργικότητας. Επιπλέον, οι πρωτεΐνες αυξάνουν τον κορεσμό και μπορούν να σας βοηθήσουν στην προσπάθεια μείωσης του σωματικού σας βάρους (αν αυτό είναι αυξημένο).
Άμυλο: Αναφορικά με τους υδατάνθρακες, συστήνεται να ακολουθείτε μια διατροφή πλούσια σε σύνθετους υδατάνθρακες και φυτικές ίνες (που έχουν αντί-φλεγμονώδη δράση) και φτωχή σε απλούς υδατάνθρακες (που ενισχύουν την φλεγμονώδη αντίδραση του οργανισμού σας). Αυτό μπορείτε να το πετύχετε μέσω της ημερήσιας κατανάλωσης 9 μερίδων φρούτων και λαχανικών τουλάχιστον και 6 μερίδων δημητριακών (εκ των οποίων οι 3 μερίδες τουλάχιστον θα πρέπει να είναι ολικής αλέσεως). Ταυτόχρονα, αποφύγετε την κατανάλωση τροφών με πρόσθετα σάκχαρα.
Πρέπει να μειώσετε τη ζάχαρη;
Ο περιορισμός της ποσότητας των απλών σακχάρων που προσλαμβάνετε είναι σημαντικός τόσο για τη μείωση του σωματικού σας βάρους όσο και για τα μείωση της φλεγμονώδους δράσης στον οργανισμό σας. Αν δυσκολεύεστε να αφαιρέσετε τη ζάχαρη από τη διατροφή σας, μπορείτε να επιλέξετε να την αντικαταστήσετε είτε με φυσικά είτε με τεχνητά γλυκαντικά (π.χ. στέβια, ασπαρτάμη, κ.ο.κ.).
Τι ισχύει για τις πουρίνες;
Αν πάσχετε από ουρική αρθρίτιδα, θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεχτικοί/ές ως προς την κατανάλωση τροφών που είναι πλούσια σε πουρίνες, καθώς μελέτες έχουν δείξει ότι μπορεί να παίξουν κάποιο ρόλο στην αύξηση του ουρικού οξέος, με αποτέλεσμα την επιδείνωση των συμπτωμάτων της νόσου. Προσπαθήστε συνεπώς να περιορίσετε (π.χ. κατά 1 μερίδα) την πρόσληψη πρωτεϊνών από τρόφιμα ζωικής προέλευσης, όπως είναι το κρέας και το ψάρι, και να τις αντικαταστήσετε με τρόφιμα φυτικής προέλευσης, όπως τα όσπρια και οι ξηροί καρποί. Πιο συγκεκριμένα, τρόφιμα πλούσια σε πουρίνες είναι τα νεφρά, το συκώτι, τα εντόσθια, ο γαύρος, το αυγοτάραχο, η ρέγγα, το σκουμπρί, οι σαρδέλες, η μπύρα και εκχυλίσματα ζύμης. Μπορείτε να προσλάβετε
Ποια λιπαρά να προτιμήσετε και ποιος ο ρόλος των ω-3;
Υπάρχουν τέσσερα είδη λιπαρών οξέων: Τα κορεσμένα, τα τρανς, τα μονο-ακόρεστα, και τα πολύ-ακόρεστα.
1. Κορεσμένα και Τρανς
Απαντώνται σε πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα, επεξεργασμένα τρόφιμα όπως κέικ, μπισκότα και είδη ζαχαροπλαστικής, σε πατατάκια που τηγανίζονται σε ζωικό λίπος, στο βούτυρο, σε σκληρές μαργαρίνες και σε ορισμένα φυτικά έλαια, όπως το φοινικέλαιο και το έλαιο καρύδας. Και οι 2 κατηγορίες λιπαρών οξέων έχει αποδειχτεί ότι αυξάνουν τη φλεγμονώδη δράση και επιδεινώνουν τον πόνο στις αρθρώσεις, γι’ αυτό το λόγο και θα πρέπει να αποφεύγεται ή περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό η κατανάλωσή τους.
2. Μονο-ακόρεστα
Βρίσκονται στο ελαιόλαδο και το κραμβέλαιο. Το ελαιόλαδο έχει αποδειχτεί ότι έχει ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση. Ωστόσο, καθώς έχουν υψηλό θερμιδικό φορτίο, είναι σημαντικό να υπάρχει έλεγχος στην ποσότητα που προσλαμβάνονται (έως 2-3 κ. σούπας ημερησίως), ιδιαίτερα αν προσπαθείτε να χάσετε βάρος.
3.Πολύ-ακόρεστα
Εδώ ανήκουν τα απαραίτητα ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα, η πρόσληψη των οποίων θα πρέπει να γίνεται σε συγκεκριμένη αναλογία.
- Ω-6 λιπαρά: Η υπερβολική κατανάλωση των ω-6 λιπαρών (τα οποία βρίσκονται σε σπορέλαια, σε λαχανικά, στη μαγιονέζα και σε σάλτσες σαλάτας) μπορεί να αυξήσει τη φλεγμονώδη δράση και γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να περιορίζεται η κατανάλωση τους.
- Ω-3 λιπαρά: Απαντώνται σε ψάρια, φυτικά έλαια, καρύδια, λιναρόσπορο και φυλλώδη λαχανικά. Έχει φανεί ότι τα ω-3 λιπαρά οξέα έχουν αντιφλεγμονώδη δράση, ενώ ταυτόχρονα μπορούν να μειώσουν τον πόνο των αρθρώσεων και να περιορίσουν τη δυσκαμψία, ιδιαίτερα σε ορισμένα άτομα με φλεγμονώδεις τύπους αρθρίτιδας, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Αντίστοιχα, μελέτες έχουν δείξει ότι η λήψη ω-3 έχει συμβάλει στη μείωση της συμβατικής φαρμακευτικής αγωγής που λαμβάνουν τα άτομα αυτά. Ωστόσο, στην περίπτωση της οστεοαρθρίτιδας δεν υπάρχουν ακόμη αρκετές μελέτες που να αποδεικνύουν ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη θεραπεία αυτού του τύπου αρθρίτιδας, χωρίς όμως να αποκλείεται η ευεργετική τους δράση.
Αν ακολουθείτε μια αυστηρά χορτοφαγική δίαιτα (κατά την οποία αποκλείεται τα ψάρια), μπορείτε να καταναλώσετε σπόρους chia, λαχανάκια Βρυξελλών, έλαιο από φύκια, καρύδια, λιναρόσπορο, που αποτελούν καλές πηγές ω-3 λιπαρών οξέων Αν επιλέξετε να λάβετε συμπληρώματα ω-3, φροντίστε να συμβουλευτείτε το θεράποντα ιατρό σας, καθώς η αυξημένη δόση τους μπορεί να έχει ανεπιθύμητες ενέργειες ή να περιορίσει τη δραστικότητα ορισμένων φαρμάκων.
Ποιος είναι ο ρόλος των γαλακτοκομικών στην εκδήλωση των συμπτωμάτων της αρθρίτιδας;
Τα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι καλές πηγές ζωικής πρωτεΐνης, χωρίς ταυτόχρονα να περιέχουν πουρίνες (που αποτελούν πρόβλημα στην περίπτωση της ουρικής αρθρίτιδας). Ταυτόχρονα, αποτελούν καλή πηγή ασβεστίου, συμβάλλοντας τόσο στην πρόληψη της οστεομαλακίας όσο και της οστεοπόρωσης, για την οποία διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης όσοι λαμβάνουν κορτικοστεροειδή ως φαρμακευτική αγωγή. Προτιμήστε, συνεπώς, τα χαμηλά σε λιπαρά γαλακτοκομικά έναντι αυτών που είναι πλήρη σε λιπαρά, καθώς τα πλήρη γαλακτοκομικά έχουν αυξημένη περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά και αυξάνουν τη φλεγμονώδη δράση.
Ποιος ο ρόλος της Μεσογειακής διατροφής;
Αν και δεν υπάρχει θεραπεία για την αρθρίτιδα, ορισμένα τρόφιμα έχουν αποδειχθεί ότι καταπολεμούν τη φλεγμονή, ενδυναμώνουν τα οστά και ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Προσθέτοντας, συνεπώς, αυτά τα τρόφιμα στο διαιτολόγιο σας μπορεί να σας βοηθήσουν να ελαττώσετε τα συμπτώματα της αρθρίτιδας. Αυτά είναι:
- Λιπαρά ψάρια: Αποτελούν καλές πηγές ω-3 λιπαρών οξέων και έχουν αντιφλεγμονώδη δράση. Συνεπώς, φροντίστε να καταναλώνετε 2 φορές την εβδομάδα τουλάχιστον 90-120 γραμμάρια λιπαρών ψαριών, όπως ο σολομός, ο τόνος, το σκουμπρί και η ρέγκα (εφιστώντας την προσοχή για τα 2 τελευταία στα άτομα με ουρική αρθρίτιδα).
- Σπόροι σόγιας: Έχουν αντιφλεγμονώδη δράση, είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες και φυτικές ίνες. Αποτελούν καλή επιλογή για τα άτομα που δεν καταναλώνουν ψάρια.
- Έλαια: Το ελαιόλαδο, το καρδαμέλαιο και το έλαιο από αβοκάντο έχουν ισχυρή αντιφλεγμονώδη και καρδιο-προστατευτική δράση, ενώ το έλαιο από καρύδια έχει αυξημένη συγκέντρωση ω-3 λιπαρών οξέων.
- Κεράσια: Μελέτες έχουν δείξει ότι οι ανθοκυανίνες που περιέχουν τα κεράσια έχουν αντιφλεγμονώδη δράση, ενώ ταυτόχρονα μειώνουν τις εξάρσεις της ουρικής αρθρίτιδας. Οι ανθοκυανίνες απαντώνται και σε άλλα κόκκινα και μωβ φρούτα, όπως οι φράουλες, τα σμέουρα και τα βατόμουρα.
- Γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών: Τα γαλακτοκομικά χαμηλά σε λιπαρά, όπως το γάλα, το γιαούρτι και το τυρί, είναι καλές πηγές ασβεστίου και βιταμίνης D, τα οποία αυξάνουν την αντοχή των οστών. Επιπλέον, η βιταμίνη D είναι απαραίτητη για την απορρόφηση του ασβεστίου και έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα.
- Μπρόκολο: Είναι πλούσιο σε βιταμίνες Κ και C, ενώ περιέχει επίσης μια ουσία που ονομάζεται σουλφοραφάνη, η οποία μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη ή στην επιβράδυνση της εξέλιξης της οστεοαρθρίτιδας. Το μπρόκολο είναι επίσης καλή πηγή ασβεστίου.
- Πράσινο τσάι: Περιέχει πολυφαινόλες, τα οποία είναι αντιοξειδωτικά που πιστεύεται ότι μειώνουν τη φλεγμονή και την αργή καταστροφή του χόνδρου. Μελέτες έχουν δείξει επίσης ότι περιέχει μια ακόμη αντιοξειδωτική ουσία (EGCG), η οποία εμποδίζει την παραγωγή μορίων που προκαλούν αρθρική βλάβη σε άτομα με ρευματοειδή αρθρίτιδα.
- Εσπεριδοειδή: Τα εσπεριδοειδή, όπως τα πορτοκάλια, τα γκρέιπφρουτ και το λάιμ, είναι πλούσια σε βιταμίνη C. Μελέτες δείχνουν ότι η λήψη τους βοηθά στη διατήρηση υγιών αρθρώσεων στα άτομα με οστεοαρθρίτιδα.
- Δημητριακά ολικής αλέσεως: Η κατανάλωση δημητριακών ολικής βοηθά στη μείωση των επιπέδων της C-αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP) στο αίμα, ενός δείκτη φλεγμονής που σχετίζεται με τη ρευματοειδή αρθρίτιδα.
- Φασόλια: Τα φασόλια είναι καλές πηγές φυτικών ινών, που έχουν ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση, ενώ αποτελούν ταυτόχρονα και εξαιρετική πηγή πρωτεϊνών, που συμβάλλουν στην διατήρηση της μυϊκής μάζας. Επίσης, είναι καλές πηγές φυλλικού οξέος, μαγνησίου, σιδήρου, ψευδαργύρου και καλίου, που συμβάλλουν στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.
- Κρεμμύδι, Σκόρδο, Πράσο: Μελέτες έχουν δείξει ότι η τακτική κατανάλωση τροφίμων από την οικογένεια allium (σκόρδο, κρεμμύδι, πράσο) οδήγησε σε μείωση των συμπτωμάτων πρώιμης οστεοαρθρίτιδας, εξαιτίας της ύπαρξης μιας ουσίας, η οποία μειώνει τα ένζυμα που καταστρέφουν το χόνδρο.
Η υιοθέτηση συνεπώς μια Μεσογειακού τύπου διατροφής, που περιλαμβάνει πολλά από τα τρόφιμα που αναφέρθηκαν και η οποία είναι πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα, φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, ξηρούς καρπούς και ελαιόλαδο μπορεί να συμβάλλει σε:
- Περιορισμό της φλεγμονής.
- Βελτίωση της υγείας των αρθρώσεων.
- Απώλεια βάρους, που με τη σειρά της μειώνει τον πόνο στις αρθρώσεις.
Τι γίνεται με τη λήψη υγρών;
Η λήψη επαρκούς ποσότητας υγρών έχει φανεί ότι συμβάλει σημαντικά στη μείωση των εξάρσεων και των συμπτωμάτων της ουρικής αρθρίτιδας. Η κατανάλωση άφθονου νερού συμβάλει στην ενυδάτωση και στην απέκκριση της περίσσειας ουρικού οξέος, καθώς και στην αποφυγή της κρυσταλλοποίησης των αρθρώσεων. Συστήνετε, λοιπόν, να καταναλώνετε τουλάχιστον 1 λίτρο μη αλκοολούχων και μη σακχαρούχων ροφημάτων ή έως 3,5 λίτρα αν έχετε αναπτύξει πέτρες στα νεφρά.
Μπορεί το αλκοόλ να επιδεινώσει τα συμπτώματα της αρθρίτιδας;
Η κατανάλωση αλκοολούχων ροφημάτων μπορεί να αλληλοεπιδράσει αρνητικά με τη φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνετε για τη ανακούφιση των συμπτωμάτων της νόσου, όπως είναι τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ) που λαμβάνονται για την ανακούφιση του πόνου. Ταυτόχρονα δρα επιβαρυντικά για το ήπαρ σας. Ιδιαίτερα σε περίπτωση που πάσχετε από ουρική αρθρίτιδα, το αλκοόλ αυξάνει τις εξάρσεις της νόσου.
Είναι απαραίτητο, συνεπώς, να περιορίσετε την πρόσληψή του σε 1-2 μονάδες ημερησίως, (όπου 1 μονάδα=250mL μπύρας 4% ή 75mL κρασί 13%).
Ποιος είναι ο ρόλος των αντιοξειδωτικών;
Μελέτες έχουν δείξει ότι τα αντιοξειδωτικά μπορούν να συμβάλλουν στην προστασία των αρθρώσεων μέσω της εξουδετέρωσης ουσιών (ελεύθερες ρίζες) που προκαλούν φλεγμονή. Επιλέξτε, επομένως, να εντάξετε στη διατροφή σας φρούτα και λαχανικά με έντονα χρώματα που είναι εξαιρετικές πηγές αντιοξειδωτικών, όπως η βιταμίνη Ε, C, το σελήνιο, κ.ά.
Μπορεί να αλληλοεπιδράσει η τροφή με τη φαρμακευτική αγωγή;
Η αλληλοεπίδραση τροφών και φαρμάκων καθορίζεται από το είδος του φαρμάκου που παίρνετε. Ορισμένα φάρμακα απαιτούν την ταυτόχρονη λήψη με γεύμα για να αυξηθεί η απορρόφησή τους και να μειωθεί ο κίνδυνος παρενεργειών. Αντίστοιχα, όμως, άλλα τρόφιμα μπορεί να μειώσουν τη δραστικότητα των φαρμάκων ή να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης παρενεργειών. Συνεπώς, πριν ξεκινήσετε μια φαρμακευτική αγωγή είναι απαραίτητο να συμβουλευτείτε το θεράποντα ιατρό σας ή το φαρμακοποιό σας. Ορισμένα παραδείγματα τροφίμων που αλληλοεπιδρούν με τη φαρμακευτική αγωγή για τη θεραπεία της αρθρίτιδας είναι:
- Το αλκοόλ (έχει βλαπτική επίδραση)
- Το γκρέιπφρουτ (αυξάνει την περιεκτικότητα στο αίμα ορισμένων φαρμάκων καθιστώντας δύσκολο τον καθορισμό της δοσολογίας τους).
- Τα γαλακτοκομικά (το ασβέστιο μπορεί να μειώσει την απορροφησιμότητα ορισμένων φαρμάκων).
- Η καφεΐνη (αυξάνεται η δραστικότητά της από τη λήψη ορισμένων φαρμάκων επιδεινώνοντας τα συμπτώματα της ουρικής αρθρίτιδας).
- Τυριά που έχουν υποστεί ωρίμανση, κόκκινο κρασί και τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση (η τυραμίνη που περιέχουν τα τρόφιμα αυτά αλληλοεπιδρά με ορισμένα φάρμακα οδηγώντας σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης).
Βοηθά η λήψη συμπληρωμάτων στην αρθρίτιδα;
Η λήψη ορισμένων συμπληρωμάτων μπορεί να βοηθήσει αποδεδειγμένα στην θεραπεία και ανακούφιση των συμπτωμάτων κάποιων τύπων αρθρίτιδας, όπως η ρευματοειδής και η οστεοαρθρίτιδα. Ωστόσο, δεν είναι πάντα ευεργετική η χορήγησή τους και για το λόγο αυτό απαιτείται πάντα η σύμφωνη γνώμη του θεράποντα ιατρού σας.
Ορισμένα συμπληρώματα που έχει φανεί μέσα από μελέτες ότι λειτουργούν ευεργετικά είναι
- Τα ω-3: Μειώνουν τον πόνο και τη δυσκαμψία στις αρθρώσεις.
- Η καψαϊκίνη: Βοηθά σε μείωση των πόνων στις αρθρώσεις.
- Ο κουρκουμάς: Μειώνει το πρήξιμο και τον πόνο στις αρθρώσεις.
- Το γ-Λινολενικό οξύ (GLA): Μειώνει τον πόνο και τη δυσκαμψία στις αρθρώσεις και αυξάνει τη δύναμη λαβής
- Το τζίντζερ: Βοηθά σε μείωση των πόνων στις αρθρώσεις.
Συμπερασματικά
Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι αρθρίτιδας και κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός. Συνεπώς, αυτό που «δουλεύει» για ένα άτομο και έναν τύπο αρθρίτιδας μπορεί να μην λειτουργεί για άλλον. Είναι πιθανόν η αλλαγή των διατροφικών σας συνηθειών να μην έχει τόσο μεγάλη επίδραση στη αρθρίτιδα σας και στα συμπτώματά της όσο οι ιατρική και φαρμακευτική θεραπεία που ακολουθείτε. Ωστόσο, αξίζει να σκεφτείτε ότι η υιοθέτηση μιας ισορροπημένης διατροφή μπορεί να σας βοηθήσει να αποκτήσετε μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
Πηγή : MedNutrition / της Κων/ντίνας Τσουτσουλοπούλου& της Δέσποινας Γκακνή
