Αν και οι δύο λέξεις χρησιμοποιούνται κάποιες φορές ως συνώνυμες, δεν είναι. Ο φθόνος είναι η σύνθεση μιας επιθυμίας να έχουμε αυτό που έχει ο άλλος και της πικρίας (κακίας) προς αυτό τον άλλο επειδή βρίσκεται στην «καλή πλευρά». Αυτό συνοδεύεται από την σκέψη ότι το άλλο άτομο δεν αξίζει αυτό που έχει επειδή δεν έκανε τίποτα παραπάνω από εμένα.
Από την άλλη πλευρά, η ζήλια είναι η σύνθεση ενός φόβου μη χάσουμε αυτό που έχουμε, πικρία προς τον αντίπαλο/ αντίζηλο και πικρία προς τον/τη σύντροφο που δεν αποκλείει και αποκρούει πλήρως τον αντίζηλο. Αν και η ζήλια μπορεί να είναι λογική, αυτό δεν ισχύει για τον φθόνο. Αυτός περιλαμβάνει τη μνησικακία προς τον άλλο επειδή κατέχει ένα αντικείμενο, μία θέση ή ένα προνόμιο.
Αλλά είναι σχεδόν απίθανο αυτός ο άνθρωπος να έχει αποκτήσει ή λάβει όλα αυτά επειδή θέλει να μας πληγώσει. Το πιθανότερο είναι ότι δεν το σκέφτηκε καν όταν το αποκτούσε. Επομένως, ο φθόνος σχεδόν πάντα αποτελεί ένα παράλογο συναίσθημα. Για παράδειγμα, μπορεί να φθονούμε έναν φίλο μας επειδή τον στηρίζουν οικονομικά οι ευκατάστατοι γονείς του. Αλλά αυτό δεν έχει να κάνει καθόλου με εμάς.
Στις ερωτικές και συντροφικές σχέσεις δεν εμφανίζεται μόνο η ζήλια, αλλά και ο φθόνος. Αν για παράδειγμα η σύντροφός σας περνά περισσότερο χρόνο με την καλύτερή της φίλη και όχι με εσάς, αυτό σας κάνει να νιώθετε πικραμένος και το πιθανότερο είναι ότι φθονείτε την καλύτερη της φίλη.
Παρομοίως, όπως εμφανίζεται ο φθόνος στις ερωτικές σχέσεις, το ίδιο αναπτύσσεται και η ζήλια στις φιλίες και στις οικογενειακές σχέσεις. Όπως αν ο στενός σας φίλος άρχισε πρόσφατα να περνά περισσότερο χρόνο με τους νέους συναδέλφους του και όχι με εσάς. Σε αυτή την περίπτωση, φοβάστε ότι θα χάσετε αυτή την πολύτιμη φιλία. Αυτό είναι ζήλια. Μπορεί στιγμιαία να φθονείς τους συναδέλφους, επειδή εκείνοι λαμβάνουν περισσότερη προσοχή σε σύγκριση με εσάς.
Σε πολύ μικρές δόσεις, η ζήλια και ο φθόνος μπορεί να είναι ιδανικά φυσικά συστατικά των συντροφικών σχέσεων, της φιλίας, ακόμα και των οικογενειακών σχέσεων. Μία πολύ μικρή δόση ζήλιας είναι και το αλατοπίπερο μιας νέας σχέσης ορισμένες φορές. Ωστόσο, όταν βγουν εκτός ελέγχου, και τα δύο συναισθήματα είναι καταστροφικά. Τι μπορούμε, λοιπόν, να κάνουμε όταν αυτά τα τοξικά συναισθήματα απειλούν να καταστρέψουν τις σχέσεις μας;
Πώς να διαχειριστούμε το φθόνο και τη ζήλια στις σχέσεις μας
1. Αποφεύγουμε να κάνουμε πράξεις αυτά τα συναισθήματα
Οι έντονες και συχνές εκρήξεις ζήλιας και φθόνου απειλούν να καταστρέψουν τη σχέση μας. Σε καμία περίπτωση δεν εννοούμε ότι πρέπει να καταπνίξουμε αυτά τα συναισθήματα, αλλά το αντίθετο. Χρειάζονται επεξεργασία και όχι πράξη, καθώς θα μπερδέψουν τον/τη σύντροφο. Αν χρειαστεί, εξηγείστε τα συναισθήματά σας με ήρεμο τρόπο ή μοιραστείτε τα με έναν φίλο. Ίσως μπορούν να βοηθήσουν.
2. Ανακτούμε τη χαμένη μας αυτοπεποίθηση
Η ζήλια πάει συνήθως χέρι με χέρι με χαμηλή αυτοεκτίμηση και ανασφάλεια. Αν θεωρείτε ότι δεν είστε άξιοι του συντρόφου, του φίλου ή της μητέρας σας και έτσι δεν αγαπιέστε αρκετά, τότε θα αναζητάτε απελπισμένα επιβεβαίωση από εκείνους. Μια τέτοια απελπισμένη συμπεριφορά θα φθείρει τις σχέσεις και εσείς θα νιώθετε μόνο για λίγο καλά, όταν εκείνοι θα σας διαβεβαιώνουν ότι σας αγαπούν.
Αν ταυτίζεστε με αυτά τα χαρακτηριστικά, είναι σημαντικό να ανακτήσετε την αυταξία και την αυτοπεποίθησή σας (ή να τα αποκτήσετε για πρώτη φορά). Αν δυσκολεύεστε, ζητήστε στήριξη και καθοδήγηση από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.
3. Επεξεργαζόμαστε τις ναρκισσιστικές μας τάσεις
Ενώ η τάση προς τη ζήλια συνδέεται με χαμηλή αυτοεκτίμηση, η τάση προς το φθόνο συνδέεται με τον ναρκισσισμό. Όσο υψηλότερα τα επίπεδά του, τόσο περισσότερο θα πιστεύετε ότι η προσοχή και ο θαυμασμός από τους άλλους ανθρώπους είναι αυτονόητα.
Αν ένας ναρκισσιστής δεν λάβει την προσοχή που πιστεύει ότι αξίζει, τότε το πιθανότερο είναι ότι αντιδράσει με οργή για να καλύψει κάπως τον φθόνο του. Ο φθόνος αυτός είναι σαν ένας «ναρκισσιστικός τραυματισμός». Ο τελευταίος δείχνει ότι ο ναρκισσιστής νιώθει μεγάλη δυσφορία όταν δεν έχει προσοχή και θαυμασμό.
Πηγή:
Brogaard, B. (2020). Hatred: Understanding Our Most Dangerous Emotion, Oxford University Press.
